De komende drie dagen zal het zacht en nat worden. Het startsein voor de meeste padden om uit hun winterslaap te komen en aan hun jaarlijkse paddentrek te beginnen. Opvallend: dat is veel vroeger dan pakweg 10 jaar geleden. En erger, die schommelingen in temperatuur zijn nefast voor de gewone pad.Padden houden elk jaar een winterslaap. Van zodra de lente aanbreekt, ontwaken ze uit hun winterslaap en trekken ze naar een poel om zich daar voort te planten. Vroeger lag die start van de jaarlijkse paddentrek doorgaans in de eerste helft van maart. Door de jaren heen, is die start systematisch naar voor geschoven op de kalender. In 2023 werd de hoogste trekintensiteit zelfs al vastgesteld op 16 februari. Extreem vroeg dus. Daar zitten zeker de weerschommelingen voor iets tussen. In januari werden koude periodes afgewisseld met warme periodes en net dat schommelen is nefast voor padden in hun winterslaap. GewichtsverliesEen recent gepubliceerd onderzoek laat zien dat amfibieën die blootgesteld zijn aan hoge temperaturen terwijl ze in winterrust zijn, veel meer energie verbranden dan bij normale temperaturen. Vijftien mannetjespadden werden 48 uur lang bij 4 °C gehouden en 15 padden bij 8 °C. De ademhaling (het zuurstofgebruik) lag 27% hoger bij de 8-graden padden. Hun dagelijkse energieverbruik lag daardoor ook ruim 25% hoger dan bij de 4-graden padden. De 8-graden padden verloren bijna 20% van hun lichaamsgewicht in de 48 uur dat het experiment duurde terwijl de 4-graden padden op gewicht bleven. De 8-graden padden kunnen het daardoor korter met hun energiereserves in rust uithouden en zullen dus eerder verhongeren.Het onderzoek laat ook zien dat 8-graden padden veel minder koudetolerant waren. Ze hadden minder energiereserves die noodzakelijk zijn om stoffen aan te maken zoals glucose of glycerol. Deze stoffen beschermen het lichaam tegen beschadiging door bevriezing. Een hogere wintertemperatuur vermindert dus de kans dat gewone padden de winter overleven, maakt ze kwetsbaarder voor (plotselinge) vorst en de padden komen zwakker uit de winterslaap. Daarnaast heeft een lagere energiereserve ook invloed op het immuunsysteem en op de vruchtbaarheid, wat ze weer gevoeliger maakt voor andere drukfactoren. Gewone pad wordt steeds minder gewoonHet gaat niet goed met de gewone pad. Het gaat zelfs zo slecht met de soort dat ze volgens onderzoek in het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland goed op weg is om te belanden op de Rode Lijst. Recent ging ook in Nederland de alarmbel af. Daar werd vastgesteld dat het aantal padden sinds 2008 met 60% was gedaald.  Ook voor Vlaanderen zijn lange tijdsreeksen beschikbaar. Deze tijdsreeksen bevatten de gegevens van alle overzetacties die ooit in Vlaanderen werden georganiseerd. De dataset werd in 2023 geanalyseerd in een masterthesis van Ellen Blomme (UGent). En ook hier was de trend duidelijk: bij ruim de helft van de onderzochte locaties werd een afname vastgesteld. Gemiddeld gaat het om een daling van 30%, maar op sommige locaties crashten de paddenpopulaties met ruim 80%. De soort krijgt het hard te verduren. Onderzoek in het zuiden van Engeland toont aan dat padden kleiner worden en minder wegen als een gevolg van de klimaatverandering. Bovendien zijn ook almaar meer padden besmet met het herpes-virus. Allemaal duidelijke tekenen dat er ‘iets’ gaande is met de soort en dat ‘iets’ lijkt niet meteen positief te zijn.Osso bufoOnderzoekers van de UGent startten vorig jaar - in samenwerking met Natuurpunt - een meerjarig project om de ernst van de achteruitgang in kaart brengen en de oorzaken hiervan te onderzoeken om op basis van de resultaten adviezen te formuleren in de hoop het tij alsnog te keren. Dit onderzoeksproject kreeg de naam Osso bufo en wordt geleid door Frank Pasmans, An Martel, Dries Bonte en Siska Croubels, allen professoren verbonden aan de Universiteit Gent.Verstoorde winterrust2024 wordt in elk geval een erg boeiend onderzoeksjaar, net omdat een stevige koudeprik eerder in januari nu wordt gevolgd door een zachte en natte driedaagse (donderdag, vrijdag, zaterdag) waarna het opnieuw kouder zou worden. Padden die door de zachtere temperaturen nu ontwaken en hun energiereserves beginnen te verteren, zullen dus mogelijk weer in winterslaap gaan wanneer het vanaf begin volgende week kouder wordt en net die verstoorde winterrust lijkt erg nefast.

Na de warme temperaturen van de afgelopen dagen en de hoge vochtigheidsgraad nu, komen tienduizenden padden, kikkers en salamanders uit hun winterslaap. De jaarlijkse grote paddentrek is begonnen. Amfibieën brengen de winter meestal door aan land, verstopt onder bladeren, een houtstapel of ingegraven in een ondergrondse holte. In het voorjaar ontwaken ze en gaan ze op weg naar een voortplantingspoel. Doel: een partner zoeken en eitjes afzetten. Door het dichte Vlaamse wegennet moeten veel amfibieën tijdens die tocht een weg oversteken. Vaak eindigt zo’n tocht ‘op weg naar nieuw leven’ in een platte dood. Overzetacties Natuurpunt coördineert jaarlijks verschillende paddenoverzetacties. Op heel wat plaatsen worden langs de trekroutes schermen geplaatst die de amfibieën naar ingegraven emmers leiden. Vrijwilligers controleren die emmers dagelijks en zetten alle amfibieën veilig over naar de andere kant van de weg. Op andere locaties worden de padden, kikkers en salamanders van de straat opgepikt en overgezet. 225.271 amfibieën geredVorig jaar werden er 275 overzetacties georganiseerd in 134 Vlaamse steden en gemeenten. Daardoor konden 225.271 amfibieën levend de weg oversteken. De eerste amfibieën laten zich meestal al half februari zien, maar de grote piek komt er doorgaans in de eerste of tweede week van maart. Dit jaar zagen we de eerste trekkende voorhoede tussen 6 en 9 februari. Daarna daalde het kwik de meeste nachten tot onder het vriespunt: te koud voor trekkende kikkers, padden en salamanders. De amfibieën komen uit hun schuilplaatsen wanneer het begint te schemeren (19u-19u30) en hun trek stopt dan rond middernacht. Soms gebeurt dit met duizenden tegelijkertijd. Daarom vraagt Natuurpunt aan automobilisten om hun snelheid te minderen tot 30km/u waar verkeersborden waarschuwen voor de amfibieëntrek. Zo is het gemakkelijker om de dieren op te merken en te ontwijken. 10.943 verkeersslachtoffersAls je sneller rijdt is er bovendien het aanzuigeffect: door de luchtverplaatsing van het voorbijrazende verkeer worden de dieren tegen de onderkant van de auto gezogen, waarna ze op de weg belanden en alsnog plat gereden worden. Dat leidde vorig jaar tot 10.943 verkeersslachtoffers. Al ligt het werkelijke aantal waarschijnlijk nog hoger omdat niet elk dier geregistreerd werd. Als je doodgereden amfibieën ziet op een locatie waar nog geen actie is, dan kan je die melden op www.dierenonderdewielen.be. Zo kan men de knelpunten ontdekken en nieuwe acties plannen. Recordjaar2018 was een recordjaar: nooit eerder werden zoveel amfibieën gered: 225.271. Het vorige record dateert van 2006: toen werden 200.687 amfibieën levend de weg overgezet. Deze hoge cijfers zijn te verklaren door het grote aantal overzetacties dat elk jaar stijgt. In 1981 vond de eerste overzetactie plaats. In 1990 waren dat er 25, in 2000 stond de teller op 75 en in 2010 waren er 188 overzetacties. 2018 werd een absolute recordeditie met maar liefst 275 overzetacties. De stijgende trend geeft duidelijk aan dat almaar meer mensen concreet iets willen doen voor de natuur in hun eigen omgeving. Opvallende cijfersWelke amfibieën werden vorig jaar overgezet? Gewone pad (68%) Bruine kikker (18%) Alpenwatersalamander (5%) Rugstreeppad, Heikikker, Kamsalamander en Vuursalamander In Limburg werden er in totaal 36.688 amfibieën overgezet: vooral in Tessenderlo (7.412) en in Meeuwen-Gruitrode (5.648).Foto: Dienst Communicatie Stad Genk